Odsetki ustawowe w 2025 roku - aktualne stawki

Czym są odsetki ustawowe?

Odsetki ustawowe to świadczenie pieniężne wynikające z przepisów prawa Kodeksu cywilnego. Przysługują wierzycielowi w określonych sytuacjach i nie są ustalane bezpośrednio w umowie, lecz narzucane z mocy prawa. Strony mogą jednak (w granicach przewidzianych ustawą) uregulować wysokość odsetek w odmienny sposób.

Odsetki ustawowe a odsetki umowne

Odsetki ustawowe wynikają bezpośrednio z przepisów prawa i stosuje się je w sytuacjach, gdy strony nie określiły w umowie własnych zasad naliczania odsetek. Z kolei odsetki umowne są ustalane indywidualnie przez wierzyciela i dłużnika w ramach zawartej umowy, przy czym ich wysokość nie może przekraczać ustawowo dopuszczalnego limitu odsetek maksymalnych. Oznacza to, że odsetki ustawowe pełnią funkcję domyślnej ochrony wierzyciela, natomiast odsetki umowne pozwalają stronom elastycznie dopasować warunki do charakteru zobowiązania.

Rodzaje odsetek ustawowych

Istnieją 2 podstawowe rodzaje odsetek ustawowych:

1. Odsetki ustawowe kapitałowe: stanowią formę wynagrodzenia dla wierzyciela za korzystanie przez dłużnika z cudzego kapitału. Przysługują w sytuacjach przewidzianych w czynnościach prawnych (np. umowie kredytu czy pożyczki), w ustawie, orzeczeniu sądu lub decyzji organu administracyjnego (art. 359 § 1 KC). Jeżeli strony nie określą w umowie wysokości odsetek kapitałowych, stosuje się właśnie odsetki ustawowe. Ich poziom odpowiada sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktu procentowego (art. 359 § 2 KC). Przy stopie referencyjnej NBP wynoszącej 5,25% (stan na 30.10.2025 r), odsetki ustawowe kapitałowe kształtują się na poziomie 8,75% rocznie. Maksymalna wysokość odsetek kapitałowych w umowie nie może przekroczyć dwukrotności tej stawki, czyli obecnie 17,50% rocznie (art. 359 § 2¹ KC).
2. Odsetki ustawowe za opóźnienie: pełnią funkcję sankcji za nieterminowe spełnienie świadczenia pieniężnego (art. 481 § 1 KC). Wierzyciel ma do nich prawo niezależnie od tego, czy poniósł szkodę, a także wtedy, gdy opóźnienie wynika z okoliczności niezależnych od dłużnika. Jeżeli strony nie ustaliły innej stopy odsetek za opóźnienie, stosuje się stawkę ustawową. Wynosi ona sumę stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktu procentowego (art. 481 § 2 KC). Przy stopie referencyjnej 5,25% (stan na 30.10.2025 r.) daje to 10,75% rocznie. Maksymalny pułap odsetek za opóźnienie to dwukrotność tej wartości, czyli obecnie 21,50% rocznie (art. 481 § 2¹ KC).

Jak ustalane są odsetki ustawowe?

Wysokość odsetek ustawowych jest ściśle powiązana ze stopą referencyjną Narodowego Banku Polskiego, która stanowi punkt odniesienia do ich obliczania. To właśnie od poziomu tej stopy zależy zarówno wysokość odsetek kapitałowych, jak i za opóźnienie. Decyzje w sprawie stóp procentowych podejmuje Rada Polityki Pieniężnej, której uchwały bezpośrednio wpływają na aktualne stawki odsetek ustawowych. W 2025 roku wprowadzono kilka zmian, m.in. obniżki stóp procentowych w drugiej połowie roku, co przełożyło się na spadek wysokości odsetek ustawowych kapitałowych i za opóźnienie. W praktyce oznacza to, że każda zmiana w polityce pieniężnej NBP automatycznie wpłynie na koszty ponoszone przez dłużników.

Jak obliczyć odsetki ustawowe?

Wyliczenie odsetek ustawowych jest stosunkowo proste – wystarczy pomnożyć kwotę długu przez liczbę dni opóźnienia oraz obowiązującą stopę odsetek, a następnie podzielić wynik przez 365 (liczbę dni w roku).

Przykład: jeśli dłużnik zalega ze spłatą 1000 zł przez 100 dni, a stopa odsetek ustawowych wynosi 10%, obliczenia wyglądają następująco:

(1000 × 100 × 0,10) / 365 = 27,40 zł

• 1000 – kwota zobowiązania,
• 100 – liczba dni opóźnienia,
• 0,10 – stopa odsetek wyrażona w formie liczbowej (10%),
• 365 – liczba dni w roku.

Oznacza to, że po doliczeniu odsetek całkowita kwota do zapłaty wynosi 1027,40 zł.

Odsetki ustawowe w 2025 roku – aktualne stawki

Wysokość odsetek ustawowych zmienia się wraz z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej i poziomem stopy referencyjnej NBP. Poniżej przedstawiamy aktualne stawki obowiązujące w 2025 roku dla odsetek ustawowych kapitałowych, za opóźnienie oraz w transakcjach handlowych.

Stawki odsetek ustawowych kapitałowych

Obliczane jako: stopa referencyjna NBP + 3,5 pp. Maksymalne = 2 × odsetki ustawowe kapitałowe.

Stawki odsetek ustawowych za opóźnienie

Obliczane jako: stopa referencyjna NBP + 5,5 pp. Maksymalne = 2 × odsetki ustawowe za opóźnienie.

Stawki odsetek w transakcjach handlowych

Obliczane jako: stopa referencyjna NBP + 8 pp (zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych).

Zastosowanie odsetek ustawowych w praktyce

Odsetki ustawowe mają zastosowanie w wielu sytuacjach – od zwykłych umów cywilnych, przez relacje konsumentów z przedsiębiorcami, aż po rozliczenia między firmami. W każdym z tych przypadków pełnią one inną funkcję, ale zawsze mają na celu uporządkowanie zasad płatności i ochronę interesów stron.

Odsetki ustawowe w umowach cywilnoprawnych

W umowach cywilnoprawnych, tj. pożyczka, kredyt czy najem, odsetki ustawowe pełnią rolę zabezpieczenia interesów wierzyciela. Jeżeli strony nie określą w umowie wysokości odsetek, automatycznie stosuje się stawki ustawowe. Dzięki temu wierzyciel ma pewność, że dostanie podstawowe wynagrodzenie za pożyczone pieniądze, a dłużnik wie, jakimi maksymalnymi kosztami może zostać obciążony.

Odsetki ustawowe w relacjach konsument – przedsiębiorca

W przypadku relacji konsument–przedsiębiorca odsetki ustawowe mają przede wszystkim charakter ochronny. Konsument, jako słabsza strona stosunku prawnego, jest chroniony przed nadmiernym obciążeniem finansowym, ponieważ przedsiębiorca nie może dowolnie kształtować wysokości odsetek. Z kolei przedsiębiorca ma prawo naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie, jeśli konsument nie reguluje zobowiązań w terminie.

Odsetki ustawowe w transakcjach między przedsiębiorcami

W transakcjach między przedsiębiorcami odsetki ustawowe odgrywają kluczową rolę w motywowaniu kontrahentów do terminowego regulowania należności.. Przedsiębiorcy mogą naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, co ma przeciwdziałać zatorom płatniczym i poprawiać płynność finansową firm. Wysokość tych odsetek jest wyższa niż w relacjach konsumenckich, aby skuteczniej motywować kontrahentów do terminowego regulowania należności.

Skutki naliczania odsetek ustawowych

Naliczanie odsetek ustawowych niesie konkretne skutki zarówno dla dłużnika, jak i wierzyciela. Dłużnik musi liczyć się z tym, że każde opóźnienie w spłacie zobowiązania zwiększa jego całkowity koszt – im dłużej trwa zwłoka, tym wyższa staje się kwota długu. Wierzyciel zyskuje natomiast rekompensatę dla braku terminowej płatności, która jednocześnie motywuje drugą stronę do szybszego wywiązania się z zobowiązania.

Odsetki ustawowe w 2025 roku - Podsumowanie

W 2025 roku wysokość odsetek ustawowych została obniżona w związku ze spadkiem stopy referencyjnej NBP do 5,25%. Oznacza to, że odsetki kapitałowe wynoszą obecnie 8,75% rocznie, odsetki za opóźnienie – 10,75%, a w transakcjach handlowych – 13,25%. Warto pamiętać, że w ramach ochrony dłużników przed nadmiernym obciążeniem maksymalny poziom odsetek nie może przekroczyć dwukrotności stawek ustawowych.

Odsetki ustawowe pełnią podwójną rolę: z jednej strony rekompensują wierzycielowi brak terminowej płatności, a z drugiej dyscyplinują dłużników do regulowania zobowiązań w określonym czasie. Zmiany w ich wysokości są bezpośrednio powiązane z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej, dlatego warto na bieżąco śledzić aktualne stawki publikowane przez NBP.