Dług spadkowy - zasady dziedziczenia długów

Długi spadkowe — co to jest?

Długi spadkowe są to wszystkie niespłacone wierzytelności zmarłego, które zostają wcielone w skład jego masy spadkowej. Są to zarówno niespłacane długi, jak i zobowiązania kredytowe, które były płacone terminowo, jednak nie zostały zakończone przed śmiercią danej osoby. Przejęcie długu spadkowego lub jego części odpowiadającej wartości spadku jest obowiązkowe, jeżeli chcemy przyjąć spadek.

Jak dziedziczony jest spadek?

Spadek dziedziczony jest wedle testamentu, jeżeli ten został utworzony przez zmarłego, lub w kolejności ustalonej przez kodek cywilny w ramach dziedziczenia ustawowego. W ramach dziedzictwa ustawowego ustalono podział na grupy. Spadek dzielony jest jednakowo pomiędzy osoby w danej grupie. W skład grup wchodzą:

1. Małżonek i dzieci
2. Małżonek i rodzice
3. Małżonek oraz rodzeństwo
4. Dziadkowie
5. Pasierbowie
6. Gminę i skarb państwa

Każda osoba może zrzec się prawa do spadku. Jeżeli wszystkie osoby w danej grupie zrzekły się spadku, prawo do niego przechodzi na kolejną grupę.

Co podlega dziedziczeniu?

Dziedziczeniu podlega majątek zmarłego. Są to wszystkie pasywa i aktywa w jego posiadaniu, czyli:

• Autorskie prawa majątkowe i patentowe
• Długi i zobowiązania
• Hipoteka i zastaw z wierzytelnością
• Prawa i obowiązki w stosunku sąsiedzkim
• Prawa rzeczowe, np. nieruchomości
• Przedmioty
• Roszczenia windykacyjne, o wykup, oraz o naprawienie szkody majątkowej
• Służebności gruntowe
• Użytkowanie wieczyste
• Wierzytelności ze stosunków umownych, bezpodstawnego wzbogacania oraz czynów niedozwolonych
• Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu

Jakie obowiązki wliczamy w skład masy spadkowej?

W skład masy spadkowej wliczamy wszystkie obowiązki o charakterze cywilnoprawnym. Do spadku z kolei nie wliczamy obowiązków związanych z prawem karnym, administracją, służebności osobiste czy prawa użytkowe. Oznacza to, że dziedziczone są zobowiązania kredytowe i pożyczkowe, jednak nie długi alimentacyjne.

Pozostałe długi spadkowe — co to jest?

Pozostałe długi spadkowe odnoszą się do obowiązków, które są zaliczane do długów spadkowych na podstawie przepisów prawa spadkowego, ale które nie są typowymi zobowiązaniami finansowymi. Prawo spadkowe określa, że do długów spadkowych zaliczają się również obowiązki przewidziane w innych przepisach księgi. Paragraf ten nawiązuje do:

• Prawa do korzystania z mieszkania spadkobiercy.
• Zapisu naddziałowego.
• Obowiązku dostarczenia środków utrzymania dziadkom spadkodawcy.

Prawo do korzystania z mieszkania spadkodawcy

Prawo do korzystania z mieszkania spadkodawcy oznacza, że jeżeli w czasie śmierci spadkodawcy zamieszkiwały z nim osoby bliskie, zwłaszcza małżonka czy dzieci, zachowują oni prawo do korzystania z mieszkania przez trzy miesiące od otwarcia spadku. Prawa do korzystania z mieszkania spadkodawcy nie można obejść w ramach testamentu.

Obowiązek dostarczenia środków utrzymania dziadkom spadkodawców

Obowiązek dostarczenia środków utrzymania dziadkom spadkodawców w prawie spadkowym dotyczy sytuacji, gdy dziadkowie spadkodawcy nie zostali powołani do dziedziczenia, ale żyją w niedostatku. Jeśli dziadków spadkodawcy nie powołano do dziedziczenia, na dziedzicach może ciążyć obowiązek ich utrzymania. Ma to miejsce, gdy dziadkowie zmarłego żyją w niedostatku, a spadkobiercy nie udzielali im żadnych świadczeń lub zobowiązań alimentacyjnych. Obowiązek ten można spełnić poprzez pomoc w utrzymaniu dziadków lub w formie jednorazowej sumy odpowiadającej 1/4 wartości odebranego spadku.

Ten obowiązek ma swoje podstawy w idei wsparcia rodziny, w której to członkowie rodziny mają pewne obowiązki względem siebie nawzajem, zwłaszcza jeśli chodzi o zapewnienie podstawowych potrzeb.

Zapis naddziałowy

Zapis naddziałowy ma miejsce gdy małżonek dziedziczy w ramach ustawy z innymi spadkobiercami i może żądać ze spadku przedmiotów urządzenia domowego z których korzystał. Są one przyznawane ponad udział spadkowy danej osoby. Prawo to traci na mocy, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy lub jeżeli małżonek nie jest spadkobiercą ustawowym. Przepis ten reguluje art. 939 kodeksu cywilnego.

Jak sprawdzić stan zadłużenia spadku?

Jedynym sposobem na sprawdzenie stanu zadłużenia spadku jest zorganizowanie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie. W jego wyniku sąd ujawni wszystkich spadkobierców, określi masę spadkową oraz ustawową kolejność dziedziczenia.

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Odpowiedzialność za długi spadkowe jest uregulowana w kodeksie cywilnym. Oto podstawowe zasady dotyczące odpowiedzialności za długi spadkowe:

Jeżeli wartość długów spadkowych przewyższa wartość składników aktywów spadku, spadkobierca odpowiada za długi spadkowe swoim majątkiem, ale tylko wtedy, gdy przyjął spadek bez ograniczenia odpowiedzialności. Jeżeli jest wielu spadkobierców, każdy z nich odpowiada za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości części spadku, która mu przypadła. Jeżeli wartość majątku spadkowego jest niewystarczająca do pokrycia wszystkich długów, wierzyciele są zaspokajani proporcjonalnie do wysokości swoich wierzytelności.

Spadkobierca może przyjąć spadek "z dobrodziejstwem inwentarza" (czyli z ograniczeniem odpowiedzialności). W takim przypadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości składników aktywów spadku. Jeśli więc długi spadkowe przewyższą wartość majątku, spadkobierca nie będzie musiał pokrywać ich ze swojego majątku.

W sytuacji gdy spadkobierca nie składa oświadczenia o przyjęciu ani o odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku, uważa się, że spadek został przez niego przyjęty. W takiej sytuacji spadkobierca odpowiada za długi spadkowe swoim majątkiem.

Jeśli mamy do czynienia z sytuacją gdy spadkobierca może zdecydować się na odrzucenie spadku, to w takim przypadku nie dziedziczy majątku zmarłego, ale jednocześnie nie odpowiada za jego długi.

Oznacza to,że akceptując spadek, przyjmujemy prawo do naszej części inwentarza, w tym długu w części równej naszemu prawu do spadku. Jeżeli spadek zostanie podzielony na trzy osoby: małżonka i dwójkę dzieci, to każde z nich będzie odpowiedzialne za jedną trzecią całości długów spadkowych. Aby tego uniknąć, należy przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza lub go odrzucić.

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza pozwala nam ograniczyć dziedziczony dług do wartości otrzymanego spadku. Przykładowo, jeżeli spadkodawca był zadłużony na 100 000 zł, a my w ramach spadku przyjmujemy jego auto, które zostało wycenione na 20 000 zł, to zostajemy obarczeni długiem wyłącznie na kwotę tych 20 000 zł. W ten sposób unikamy kosztów ponad wartość naszego dziedzictwa. Obecnie dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza jest podstawową formą dziedziczenia. Jeżeli nie złożymy żadnego wniosku przez pół roku, w ten sposób zostanie nam przypisana własność z części majątku.

Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku oznacza, że ze spadku możemy również zrezygnować. Warto skorzystać z tego rozwiązania, jeżeli nie przysługuje nam majątek, który ma dla nas wartość zgodną z kwotą długu, który musielibyśmy w zamian za niego spłacić. Wystarczy złożyć wniosek o odrzuceniu spadku do sądu w ciągu pół roku od śmierci spadkodawcy.

Odrzucenie spadku po terminie

O odrzucenie spadku po terminie należy ubiegać się w sądzie. W tym celu należy rozpocząć sprawę o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzucenie spadku. Złożenie takiego wniosku to koszt 100 zł.

Czy długi spadkowe ulegają przedawnieniu?

Długi spadkowe ulegają przedawnieniu na tych samych zasadach, co standardowe zobowiązania. W momencie dziedziczenia wierzyciele zwykle wysyłają zawiadomienie o konieczności spłaty zobowiązania. Odnawia to okres 3 lat braku starań z ich strony konieczny, aby zobowiązanie uznano za przedawnione. To powiedziawszy, w trakcie dziedziczenia warto samemu sprawdzić stan tych zobowiązań. Jeżeli któreś z nich uległo przedawnieniu długu przed dziedziczeniem, nie będziemy zobowiązani do jego spłaty, nawet jeśli dostaniemy upomnienie. Jest to wtedy tzw. zobowiązanie neutralne, którego wierzyciel nie może dochodzić drogą sądową.

Czy długi spadkowe można umorzyć?

Tak, długi spadkowe można umorzyć np. przez bank na wniosek spadkobierców, kwestia zgody na umorzenie długu leży jednak w ich dobrej woli. Jeżeli zobowiązanie było ubezpieczone przed śmiercią, powinniśmy zawiadomić ubezpieczyciela z żądaniem jego spłaty.

Czy żona odpowiada za długi spadkowe męża?

Tak, żona odpowiada za długi spadkowe męża w sytuacji gdy do ślubu doszło przed sfinalizowaniem sprawy spadkowej. W takiej sytuacji dług spadkowy staje się majątkiem wspólnym. W tym przypadku żona jest współodpowiedzialna za długi partnera. Jeżeli jednak zadłużony spadek został przyjęty przed ślubem, jest on zobowiązaniem wyłącznie męża i nie przechodzi na jego żonę.

Podatek od spadku

Od uzyskanego spadku należy zapłacić podatek od spadku. To, czy poniesiemy koszta, zależy od grupy nabywców, w której się znajdujemy:

• Grupa 1: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierbów, zięciów, synowych, rodzeństwa, ojczyma, macochy, teściów.
• Grupa 2: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, zstępnych, małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, oraz małżonków innych zstępnych.
• Grupa 3 obejmuje pozostałych nabywców.

Spadkobiercy z pierwszej grupy podatkowej są zwolnieni z podatku od spadku. Muszą jednak w ciągu sześciu miesięcy zgłosić jego nabycie do urzędu skarbowego na druku SD-Z2. Jeżeli tego nie zrobią, muszą uregulować podatek zgodnie z przepisami.

Do podatku przysługuje kwota wolna:

• 9637 zł dla I grupy podatkowej.
• 7276 dla II grupy podatkowej.
• 4902 zł dla III grupy podatkowej.

Osoby płacące podatek od spadku muszą uregulować należność wedle stawki, wynoszącej, gdy wartość spadku nie przekracza 10 278 zł:

• 3% dla grupy I
• 7% dla grupy II
• 12% dla grupy III

Gdy kwota wynosi ponad 10,278 zł, lecz mniej niż 20,556 zł:

• 308,30 zł i 5% nadwyżki dla grupy I
• 719,50 zł i 9% dla grupy II
• 1233 zł i 16% dla grupy III

Gdy kwota wynosi ponad 20,556 zł:

• 822,20 zł i 7% dla grupy I
• 1,644 zł i 16% dla grupy II
• 2,877 zł i 20% dla grupy III

Jakie są konsekwencje posiadania długów spadkowych?

Długi spadkowe od momentu ich przejęcia stanowią typowe zobowiązania kredytowe. Obciążają one naszą zdolność kredytową i zobowiązują do spłaty rat zgodnie z miesięcznym harmonogramem. Szczegóły w tej sprawie można ustalić z bankiem.

Co najważniejsze, dziedzicząc dług, nie stajemy się dłużnikiem w rejestrach dłużników takich jak BIK czy KRD. Dopiero, jeśli to my zaczniemy ociągać się w spłacie i nie uregulujemy rat terminowo, sami stajemy się dłużnikami, co znacznie utrudnia otrzymanie kredytów w przyszłości.

Podsumowanie najważniejszych informacji na temat długów spadkowych

Długi spadkowe to część majątku spadkodawcy. Z tego powodu nie możemy odmówić ich przyjęcia, jeśli chcemy otrzymać spadek. Obecnie prawo jednak broni nas przed ponoszeniem nadmiernej odpowiedzialności. Dzięki dobrodziejstwu inwentarza, możemy zostać zobowiązani tylko do wartości spadku, który nam przysługuje. Zależnie od jego zawartości, przyjęcie długów może się opłacać. Jeżeli jednak nie jesteśmy zainteresowani oferowanym majątkiem, zawsze mamy możliwość odmówienia jego przyjęcia.