Przejęcie długu - kiedy możliwa jest spłata kredytu przez osobę trzecią?

Co to przejęcie długu?

Przejęcie długu to sytuacja, w której inna osoba zgadza się spłacać cudze zobowiązanie wobec wierzyciela. Oznacza to, że nowy dłużnik przejmuje wszystkie obowiązki związane z długiem, a pierwotny dłużnik zostaje z nich zwolniony. Najczęściej wymaga to zgody wierzyciela, np. banku, choć prawo przewiduje też wyjątki, w których przejęcie długu może nastąpić bez jego wyraźnej akceptacji. Zdarza się na przykład, że przejęcie długu jest wynikiem negocjacji między dłużnikiem a osobą trzecią, która zgadza się spłacać zobowiązanie w zamian za określone korzyści. W takich przypadkach konieczne jest skierowanie do wierzyciela prośby o zgodę na zmianę dłużnika. Przejęcie długu kredytowego może mieć też miejsce w sytuacji, gdy ktoś decyduje się na zakup nieruchomości obciążonej hipoteką – kupujący przejmuje wtedy zobowiązania związane z kredytem, co pozwala sprzedającemu uniknąć konieczności wcześniejszej spłaty. Taki układ wymaga jednak zatwierdzenia od banku, pełniącego rolę wierzyciela.

Podstawa prawna przejęcia długu – art. 519 KC

Podstawa prawna przejęcia długu – art. 519 KC mówi przede wszystkim, aby unikać pożyczek na cele konsumpcyjne, szczególnie tych, które mają wysokie oprocentowanie. Przepis ten stanowi fundament prawny dla wszelkich operacji związanych z przejęciem zobowiązań, od kredytów hipotecznych po pożyczki prywatne. Przejęcie długu nie może odbyć się jednostronnie – zawsze wymaga zgody drugiej strony oraz formalnego potwierdzenia w postaci umowy. Chroni to interesy zarówno wierzyciela, jak i osoby przejmującej zobowiązanie.

Kto może przejąć dług?

Aby przejąć cudze zobowiązanie, muszą zostać spełnione określone warunki:

• ukończone 18 lat,
• posiadanie ważnego dowodu osobistego,
• odpowiednią zdolność kredytową,
• brak negatywnych wpisów w BIK i rejestrach dłużników,
• podpisanie wymaganych dokumentów i oświadczeń.

Kiedy może dojść do przejęcia długu?

Do przejęcia długu może dojść na dwa sposoby:

1. poprzez umowę zawartą między wierzycielem a nowym dłużnikiem (za zgodą pierwotnego dłużnika),
2. poprzez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią (za zgodą wierzyciela).

W praktyce do przejęcia długu dochodzi wtedy, gdy osoba trzecia zgadza się spłacać zobowiązanie zamiast dotychczasowego dłużnika. Najczęściej ma to miejsce przy sprzedaży nieruchomości obciążonej hipoteką, w sytuacjach rodzinnych (gdy bliska osoba chce pomóc dłużnikowi), czy też w relacjach biznesowych (np. podczas restrukturyzacji firmy). Niezależnie od okoliczności, warunkiem skuteczności przejęcia długu jest zachowanie formy pisemnej oraz uzyskanie wymaganych zgód.

Kiedy nie może dojść do przejęcia długu?

Do przejęcia długu nie może dojść w 4 następujących sytuacjach:

1. Wierzyciel nie zgadza się na spłatę kredytu przez osobę trzecią.
2. Przeniesienie długu byłoby działaniem dłużnika na szkodę wierzyciela.
3. Umowa o przeniesienie długu nie została podpisana przez którąś ze stron w wyznaczonym na to terminie.
4. Umowa nie została sporządzona w formie pisemnej, co oznacza jej nieważność.
5. Przed wydaniem zgody na przejęcie długu wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.

Formy przejęcia długu

Istnieją 4 podstawowe formy przejęcia długu:

1. Na mocy umowy pisemnej - umowa zawierana jest pomiędzy stronami, w której wierzyciel akceptuje przejęcie długu przez nowego dłużnika. Rozwiązanie to stosuje się najczęściej przy zobowiązaniach o mniejszej wartości.
2. Bez zgody wierzyciela - rzadziej spotykane, ale dopuszczalne w sytuacjach przewidzianych w przepisach. Może do niego dojść np. wtedy, gdy wierzyciel nie podejmuje żadnych działań sprzeciwiających się zmianie dłużnika, co traktowane jest jako dorozumiana zgoda.
3. Notarialne - wykorzystywane przy wysokich zobowiązaniach, np. kredytach hipotecznych. Wymaga sporządzenia aktu notarialnego, aby zapewnić pełną ochronę prawną i bezpieczeństwo zarówno wierzyciela, jak i dłużnika.
4. Dziedziczne - po śmierci dłużnika jego zobowiązania przechodzą na spadkobierców, którzy odpowiadają za długi razem z odziedziczonym majątkiem, chyba że zdecydują się odrzucić spadek. Wtedy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania zmarłego.

Umowa o przejęcie długu – jakie elementy powinna zawierać?

Umowa o przejęcie długu musi być zawarta na piśmie i podpisana przez wierzyciela, dłużnika pierwotnego oraz osobę, która zgodziła się złożyć zobowiązanie do zapłaty. Powinna zawierać elementy, takie jak:

• wysokość zadłużenia,
• rodzaj długu (kredyt / pożyczka, numer umowy etc.),
• informacje o zadłużeniu (harmonogram i warunki spłat, wysokość odsetek itp.),
• zabezpieczenie wierzytelności, jeśli zostało ono ustanowione,
• dane dłużnika pierwotnego,
• dane wierzyciela,
• dane osoby przejmującej dług,
• zgodę wierzyciela na przejęcie długu,
• oświadczenie pierwotnego dłużnika o akceptacji przejęcia długu,
• zobowiązanie do zapłaty długu podpisane przez osobę przejmującą na siebie całą wierzytelność,
• zapisy dotyczące postanowień dodatkowych, warunków umowy czy kwestii rozwiązywania sporów.

Informacje o dłużnikach można sprawdzić w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), który jest publiczną bazą prowadzoną przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Zgoda dłużnika lub wierzyciela a skuteczność przejęcia długu

Skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od wyrażenia zgody przez odpowiednią stronę. Jeśli wymagana jest zgoda dłużnika (a ten jej odmawia), umowa w ogóle nie dojdzie do skutku. Jeśli do przejęcia długu potrzebna jest zgoda wierzyciela (a on jej nie udzieli), prawo przewiduje ochronę dla dotychczasowego dłużnika. W takim wypadku osoba, która miała przejąć dług, odpowiada wobec niego za to, że wierzyciel nie będzie żądał spłaty od pierwotnego dłużnika. Innymi słowy, brak zgody wierzyciela nie unieważnia całej czynności, ale sprawia, że odpowiedzialność przechodzi na osobę, która chciała przejąć zobowiązanie.

Przejęcie długów z własnością nieruchomości

Zgodnie z art. 523 Kodeksu cywilnego, jeśli w umowie sprzedaży nieruchomości nabywca zobowiąże się zwolnić sprzedającego z długów związanych z tą nieruchomością, uznaje się, że strony zawarły umowę o przejęcie długu. Oznacza to, że kupujący przejmuje odpowiedzialność za zobowiązania obciążające nieruchomość, np. hipotekę. W takim przypadku konieczna jest jednak zgoda wierzyciela.

Przepis ten wprowadza domniemanie, że wolą stron było przeniesienie długu na nabywcę. Jeśli więc w umowie znalazł się zapis o zwolnieniu sprzedającego z długów, traktuje się to jako przejęcie zobowiązań przez kupującego — chyba że zostanie udowodnione inaczej.

Przejęcie długu a cesja wierzytelności

Przejęcie długu a zabezpieczenia

Przy przejęciu długu istotną rolę odgrywają zabezpieczenia wierzyciela, które mogą zostać przeniesione na nowego dłużnika lub odpowiednio zmienione w trakcie całej procedury. W przypadku kredytów najczęściej oznacza to konieczność utrzymania zabezpieczenia, np. hipoteki czy zastawu. Nierzadko wymagane jest także sporządzenie nowych dokumentów, potwierdzających ważność i skuteczność tych zabezpieczeń.

Wygaśnięcie zabezpieczeń

Jeśli dług był zabezpieczony np. poręczeniem albo hipoteką ustanowioną przez osobę trzecią, to takie zabezpieczenie co do zasady wygasa w momencie przejęcia długu przez inną osobę. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy poręczyciel lub ta osoba trzecia zgodzi się, aby zabezpieczenie nadal obowiązywało.

Skutki przejęcia długu

Wskutek przejęcia długu osoba trzecia staje się pełnoprawnym dłużnikiem i odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem. Oznacza to, że komornik może zająć jej konto bankowe lub inne składniki majątku, jeśli nie wywiąże się ze spłaty. Podpisując umowę przejęcia długu, przejemca zobowiązuje się do uregulowania całej należności wraz z odsetkami w ustalonym terminie. Ma przy tym prawo korzystać z większości zarzutów, jakie przysługiwały pierwotnemu dłużnikowi (z wyjątkiem potrącenia wierzytelności).

Zmiana dłużnika jest możliwa tylko wtedy, gdy osoba przejmująca spełnia określone wymagania, podobne do tych stawianych kredytobiorcom. Więzy rodzinne nie mają znaczenia — dług może przejąć zarówno członek rodziny, jak i znajomy. Przejęcie długu w ramach rodziny bywa jednak korzystniejsze podatkowo, bo pozwala uniknąć podatku od darowizny.

Przejęcie długu a podatek od darowizny

Przejęcie długu może wiązać się z koniecznością uiszczenia podatku od darowizny. Jeśli osoba trzecia przejmuje zobowiązanie bez uzyskania w zamian żadnych korzyści (np. nie kupuje nieruchomości obciążonej hipoteką, tylko po prostu spłaca cudzy kredyt), fiskus może potraktować to jako nieodpłatne przysporzenie majątkowe, czyli darowiznę. W takiej sytuacji powstaje obowiązek podatkowy po stronie pierwotnego dłużnika, który został zwolniony z długu. Wysokość podatku zależy od wartości przejętego zobowiązania oraz od tego, do której grupy podatkowej należy osoba przejmująca dług względem dłużnika. W przypadku najbliższej rodziny możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z podatku od darowizn, pod warunkiem zgłoszenia przejęcia długu do urzędu skarbowego w wymaganym terminie.

Przejęcie długu - Podsumowanie

Przejęcie długu to rozwiązanie przewidziane w Kodeksie cywilnym, które pozwala przenieść obowiązek spłaty na inną osobę. Może ono dotyczyć zarówno długu już istniejącego, jak i tego, który dopiero powstanie. Rozwiązanie ma zastosowanie w różnych sytuacjach, m.in. jako forma wsparcia finansowego dla dłużnika, przy sprzedaży mieszkania z kredytem hipotecznym, czy w biznesie podczas przejęcia firmy. Aby przejęcie długu było ważne, najczęściej potrzebna jest umowa na piśmie i zgoda wierzyciela (np. banku), choć też nie zawsze. Należy pamiętać, że przejęcie długu może wiązać się z obowiązkiem podatkowym – jeśli przejęcie długu jest nieodpłatne (np. ktoś spłaca cudzy kredyt bez żadnej korzyści dla siebie), urząd skarbowy może uznać to za darowiznę. W takim wypadku powstaje obowiązek podatkowy po stronie osoby, która została zwolniona z długu.