Zawezwanie do próby ugodowej – cel, procedura i skutki prawne

Definicja i cel zawezwania do próby ugodowej

Zawezwanie do próby ugodowej to prośba o podjęcie negocjacji z wierzycielem mającej na celu ustalenie kompromisu w sprawie długu. W wyniku zawezwania do próby ugodowej dochodzi do postępowania pojednawczego. W jego trakcie dłużnik i wierzyciel dyskutują możliwości rozwiązania sprawy pod nadzorem sędziego. Jeżeli dojdą do porozumienia, podczas sporządzania protokołu podpisują ugodę, zmieniającą warunki zadłużonej umowy.

Główne cele składania wniosku o zawezwanie

Zawezwanie do próby ugodowej składa się w celu ustalenia zmiany warunków umowy z wierzycielem. Dłużnik może ubiegać się o niższe raty, często przez wydłużenie czasu spłaty, lub o chwilowe zawieszenie tego procesu. W ten sposób wierzyciel może otrzymać gwarancję spłaty zobowiązania, a dłużnik łatwiejsze do spełnienia warunki.

Elementy wniosku o zawezwanie do próby ugodowej

Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, jako pismo procesowe inicjujące postępowanie pojednawcze, powinien spełniać ogólne wymogi formalne pisma procesowego (określone w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego) oraz wymogi szczególne wskazane w art. 185 § 1 KPC. Kluczowe elementy wniosku to:

• Oznaczenie sądu – Wskazanie właściwego sądu rejonowego, do którego kierowany jest wniosek.
• Dane stron – Dokładne oznaczenie wzywającego (składającego wniosek) oraz przeciwnika (osoby wzywanej do ugody), obejmujące imiona i nazwiska lub nazwy, adresy zamieszkania lub siedziby, numery PESEL lub NIP/KRS (jeśli są znane i wymagane).
• Dokładne określenie roszczenia – Precyzyjne wskazanie, jakiego roszczenia dotyczy próba ugodowa (np. zapłata określonej kwoty z tytułu konkretnej umowy, wykonanie określonej czynności).
• Zwięzłe przytoczenie okoliczności sprawy – Krótki opis stanu faktycznego, z którego wynika roszczenie. W postępowaniu pojednawczym nie jest wymagane szczegółowe uzasadnienie roszczenia ani przedstawianie dowodów, jak w pozwie.
• Propozycje ugodowe – Wskazanie przez wzywającego proponowanych warunków zawarcia ugody. Jest to istotny element, pokazujący wolę kompromisu.
• Podpis strony wnoszącej (wzywającego) – Wniosek musi być podpisany przez osobę składającą wniosek lub jej pełnomocnika.
• Wymienienie załączników (jeśli są) – Np. odpis wniosku dla strony przeciwnej, dowód uiszczenia opłaty sądowej.

Chociaż przepisy nie wymagają szczegółowego uzasadniania samego roszczenia we wniosku, to zwięzłe przedstawienie stanu sprawy i konkretne propozycje ugodowe znacząco zwiększają szansę na konstruktywne podjęcie rozmów przez stronę przeciwną.

Sąd właściwy do złożenia wniosku

Zgodnie z art. 185 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej należy złożyć w sądzie rejonowym ogólnie właściwym dla przeciwnika. Oznacza to, że sądem właściwym jest sąd rejonowy, w którego okręgu osoba lub podmiot wzywany do ugody (przeciwnik) ma swoje miejsce zamieszkania (w przypadku osoby fizycznej) lub siedzibę (w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej).

Zatem:

• Jeśli wierzyciel wzywa dłużnika do próby ugodowej, składa wniosek do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika.
• Jeśli dłużnik wzywa wierzyciela do próby ugodowej, składa wniosek do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela.

Wyjątek od tej zasady przewidziano jedynie w sytuacji, gdy nie można ustalić właściwości ogólnej przeciwnika (np. nie jest znane jego aktualne miejsce zamieszkania). Dopiero w takim przypadku wniosek można złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby wzywającego.

Opłata sądowa od wniosku

Złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej podlega opłacie sądowej, której wysokość jest określona w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wysokość tej opłaty może ulegać zmianom, dlatego zawsze należy zweryfikować aktualnie obowiązujące stawki przed złożeniem wniosku.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w przeszłości (i mogącymi służyć jako przykład, ale wymagającymi potwierdzenia aktualności na dzień składania wniosku), opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawach o prawa majątkowe wynosiła:

• 1/5 opłaty stosunkowej obliczanej od wartości przedmiotu sporu (jeśli sprawa podlegałaby takiej opłacie w postępowaniu procesowym), LUB
• Stałe kwoty, np. 120 zł przy wartości przedmiotu sporu do 20 000 zł oraz 300 zł przy wartości przedmiotu sporu ponad 20 000 zł.

Uwaga: Powyższe kwoty są przykładowe i historyczne. Aktualną wysokość opłaty należy bezwzględnie sprawdzić w obowiązującej ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych lub uzyskać informację bezpośrednio w sądzie.

Dowód uiszczenia opłaty należy dołączyć do składanego wniosku. Warto również pamiętać, że zgodnie z art. 186 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie pojednawcze, sąd na żądanie wzywającego nałoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową (w tym kosztów stawiennictwa wzywającego).

Przebieg postępowania pojednawczego

Postępowanie pojednawcze przebiega przed sądem, pod obserwacją sędziego. Czuwa on nad zgodnym z prawem przebiegiem negocjacji. Co ważne, żadna ze stron sporu nie jest zmuszona do tego, aby stanąć przed sądem. Zarówno wierzyciel, jak i dłużnik, pojawiają się na sali rozpraw dobrowolnie. Na koniec rozprawy spisuje się protokół. Jeśli obie strony dojdą do porozumienia, zostanie podpisana również ugoda.

Korzyści wynikające z zawezwania do próby ugodowej

Korzyścią zawezwania próby ugodowej jest szansa na uczciwą dyskusję w sprawie naszych długów z wierzycielem. Podejmując się tego rozwiązania, możemy ustalić kompromis, w tym wynegocjować zmianę warunków umowy. Zwykle oznacza to niższe raty i dłuższy czas spłaty. Jest to dobry sposób na usunięcie niepewności z sytuacji naszego długu.

Próba ugody z wierzycielem może przynieść nam korzyść takie jak nowe warunki spłaty zadłużenia, które dopasowane są do naszej obecnej zdolności kredytowej. W przypadku ugody z wierzycielem musimy liczyć się z tym, że nastąpi przerwanie biegu przedawnienia. Co ważne, lata liczone do anulowania długu zostaną unieważnione nawet wtedy, gdy nie staniemy przed sądem. Wierzyciel osiągnie swój cel kierując do zadłużonego klienta jedynie pismo. Przedawnienie będzie liczone od nowa od momentu, w którym sąd orzeknie, że wystąpiła próba zawarcia ugody, ale finalnie do niej nie doszło. 

Dobrowolność udziału i skutki braku ugody

Zawezwaniu do próby ugodowej można odmówić. Wezwany może bezkarnie nie stawić się w sądzie, ponieważ uczestnictwo w ugodzie jest dobrowolne. Jednocześnie strony mogą nie dojść do porozumienia w trakcie próby ugodowej, odmawiając swoim wzajemnym propozycjom. Nie niesie to ze sobą żadnych konsekwencji. Obie strony rozstają się po spisaniu protokołu. Jeśli wierzyciel chce kontynuować sprawę drogą sądową, musi złożyć pozew lub wniosek celem rozpoczęcia postępowania cywilnego.

Ocena zasadności wnioskowania o zawezwanie do próby ugodowej

Decyzja o złożeniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej powinna być poprzedzona analizą celów, jakie strona chce osiągnąć oraz potencjalnych skutków tej czynności. Nie jest to rozwiązanie uniwersalne, a jego zasadność zależy od konkretnej sytuacji i strategii strony.

Z perspektywy wierzyciela, głównym motywem złożenia wniosku jest zazwyczaj przerwanie biegu przedawnienia roszczenia (zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 KPC). Jest to stosunkowo tani i prosty sposób na "odnowienie" terminu, w którym można dochodzić długu przed sądem, zwłaszcza gdy termin przedawnienia jest bliski. Dodatkowo, jest to formalny sposób zasygnalizowania dłużnikowi determinacji w odzyskaniu należności i sprawdzenia jego gotowości do rozmów przed ewentualnym złożeniem pozwu.

Z perspektywy dłużnika, złożenie wniosku o zawezwanie wierzyciela do próby ugodowej może być sposobem na formalne zainicjowanie negocjacji w sytuacji, gdy bezpośredni kontakt jest utrudniony lub nieskuteczny. Może to być również postrzegane jako wyraz dobrej woli i chęci uregulowania zobowiązania na uzgodnionych warunkach, co może pozytywnie wpłynąć na dalsze relacje z wierzycielem.

Należy jednak mieć świadomość, że postępowanie pojednawcze ma charakter dobrowolny – żadna ze stron nie może być zmuszona do zawarcia ugody. Kluczowym skutkiem, niezależnym od zawarcia ugody, jest przerwanie biegu przedawnienia, co działa na korzyść wierzyciela. Koszt złożenia wniosku ponosi strona wzywająca. Dlatego też, oceniając zasadność wnioskowania, należy rozważyć, czy istnieje realna szansa na osiągnięcie porozumienia i czy korzyści (np. przerwanie biegu przedawnienia dla wierzyciela, możliwość negocjacji dla dłużnika) przeważają nad kosztami i potencjalnym brakiem rezultatu w postaci ugody.