Definicja i charakterystyka oszustw z fałszywymi czekami
Oszustwa z fałszywymi czekami to dość nowa, aczkolwiek nie tak popularna metoda oszustwa. Ogólnym założeniem było wysyłanie fałszywych powiadomień (phishing) o wstrzymaniu płatności ze względu na wybór płatności czekiem, która nie może zostać zautoryzowana i należy wybrać inną metodę płatności. Ta zmiana płatności już niestety odbywać się miała poprzez podstawioną witrynę, imitującą witrynę logowania do systemów bankowych. Oszuści dostawali wtedy bezpośrednio dane do logowania. Jednak pojawiła się druga metoda, która również została zakwalifikowana jako oszustwa z fałszywymi czekami. Polega ona na próbie wypłacenia, dokonania transakcji, czy przelewu środków, przychodząc do banku z mało popularnym w Europie, czekiem wystawionym przez American Express. Oczywiście czeki były fałszywe i nie miały pokrycia.
Mechanizmy działania oszustw wykorzystujących fałszywe czeki
Jak wspomniane wyżej, oszustwa z fałszywymi czekami dzielimy na dwie główne metody. Jedną z nich jest powiadomienie o płatności czekiem, drugą próba użycia fałszywych, niezbyt popularnych czeków American Express. Obie metody są dość świeżym pomysłem, z czego druga metoda jest nawet młodsza.
Pierwsza metoda polega na rozsyłaniu przez oszustów masowo wiadomości najczęściej SMS, ale również email, z informacją o wstrzymanej płatności ze względu na dyspozycję płatności czekiem. Wiadomość opatrzona jest również treścią, która mówi o konieczności zmiany metody płatności oraz linkiem do fałszywej witryny logowania do systemu bankowości online. Ofiara nieświadoma takiej zagrywki, może bez zastanowienia kliknąć w link, spróbować zalogować się do swojego banku i tym samym wręczyć swoje dane logowania oszustom.
Druga opcja działania to próba zrealizowania czeków, które nie mają pokrycia, a nawet nie sa prawdziwe. Oszuści próbują swoich sił na różne sposoby, przykładowo preparująć mało popularne w Europie czeki wystawiane przez American Express. Banki nie mają obowiązku realizować czeków, ale oszuści są nieugięci. Tworzą podrobione czeki na wysokie kwoty i próbują te kwoty wypłacać w bankach, stosować jako środek płatniczy, a nawet zaoferować oddanie komuś czeku w zamian za przelew równowartości w naszej walucie. Czeki oczywiście są bardzo dobrze podrobione, a z racji małej popularności American Express w Europie, często pracownik nie jest w stanie zidentyfikować czeku jako fałszywego.
Metody ochrony przed oszustwami związanymi z czekami
Ochrona przed oszustwami wykorzystującymi fałszywe czeki opiera się przede wszystkim na świadomości ich istnienia oraz zachowaniu szczególnej ostrożności wobec wszelkich transakcji lub komunikatów dotyczących tego instrumentu płatniczego, który w Polsce jest stosunkowo rzadko używany w obrocie powszechnym.
Kluczowe zasady prewencji i rozpoznawania prób oszustwa obejmują:
- Sceptycyzm wobec komunikatów o płatnościach czekiem – Należy z dużą rezerwą podchodzić do wszelkich nieoczekiwanych wiadomości (SMS – smishing, e-mail, komunikatory) informujących o rzekomych płatnościach czekiem, konieczności zmiany formy płatności z czeku na inną, czy o problemach z autoryzacją czeku. Instytucje finansowe czy firmy kurierskie zazwyczaj nie komunikują się w ten sposób w sprawie standardowych transakcji detalicznych.
- Weryfikacja autentyczności nadawcy i linków – Przed kliknięciem w jakikolwiek link zawarty w podejrzanej wiadomości, należy dokładnie sprawdzić adres e-mail nadawcy (czy nie zawiera literówek, nietypowej domeny) oraz rzeczywisty adres URL, na który prowadzi link (najeżdżając na niego kursorem myszy, bez klikania). Szczególną uwagę należy zwrócić na próby przekierowania na strony łudząco podobne do serwisów bankowości elektronicznej.
- Unikanie podawania danych logowania – Nigdy nie należy podawać danych logowania do bankowości internetowej na stronach, do których prowadzą linki z niezweryfikowanych wiadomości. Transakcje i weryfikacje należy przeprowadzać wyłącznie logując się bezpośrednio przez oficjalną stronę banku lub jego aplikację mobilną.
- Ostrożność wobec fizycznych czeków (szczególnie zagranicznych) – W przypadku otrzymania propozycji przyjęcia zapłaty w formie fizycznego czeku, zwłaszcza od nieznajomej osoby lub za towar/usługę sprzedawaną online, należy zachować maksymalną ostrożność. Szczególnie podejrzane mogą być czeki zagraniczne, np. American Express, ze względu na trudność w ich natychmiastowej weryfikacji w polskich warunkach.
- Nieudostępnianie towaru/środków przed pełnym rozliczeniem czeku – Nigdy nie należy wydawać towaru, świadczyć usługi ani przekazywać gotówki w zamian za czek, zanim środki z tego czeku nie zostaną ostatecznie i nieodwołalnie zaksięgowane na koncie bankowym. Wstępne uznanie środków przez bank nie zawsze oznacza, że czek został poprawnie zweryfikowany i nie zostanie cofnięty.
- Ignorowanie próśb o "spieniężenie" czeku dla kogoś – Należy kategorycznie odmawiać prośbom o przyjęcie czeku od obcej osoby w celu jego zrealizowania i przekazania gotówki (często pomniejszonej o prowizję), gdyż jest to częsty schemat oszustwa.
Pamiętajmy, że w Polsce czeki nie są powszechnym środkiem płatniczym w transakcjach konsumenckich. Każda sytuacja odbiegająca od standardowych, znanych nam form płatności, zwłaszcza jeśli pojawia się w niej słowo "czek", powinna natychmiast wzbudzić naszą czujność.
Postępowanie w przypadku padnięcia ofiarą oszustwa z fałszywymi czekami
Fałszywe czeki w formie papierowej to przede wszystkim zmartwienie pracowników banków. Mało prawdopodobne, abyśmy padli ofiarą oszustwa z wykorzystaniem podrobionego czeku, nie będąc pracownikiem jakiejś instytucji finansowej. Jednak, jeśli przestalibyśmy na wymianę środki za czek, a czek okazałby się bez pokrycia, wtedy należy niezwłocznie udać się na policję.
Jeśli padliśmy ofiarą oszustwa z fałszywymi czekami w formie informacji o konieczności zmiany metody płatności, w pierwszej kolejności należy powiadomić nasz bank o możliwość pojawienia się dodatkowego ruchu na rachunku i w systemie online z innego miejsca niż dotychczas. Należy również niezwłocznie złożyć zawiadomienie w formie elektronicznego formularza do CERT Polska, pozarządowej instytucji przeciwdziałającej cyberprzestępcom i cyberprzestępczości.
Rola instytucji finansowych w zapobieganiu oszustwom czekowym
Banki jak i pozostałe instytucje finansowe w głównej mierze cały czas biją na alarm. Każdorazowo przypominają nam o podejrzanych SMSach, wiadomościach, połączeniach głosowych, które rzekomo wychodzą od banku. Opinia publiczna jest ciągle informowana o działaniach oszustów, o ich wzmożonej aktywności i różnorodnych metodach działania. Niestety banki niewiele więcej mogą zrobić, aniżeli właśnie przypominać nam o tym, że to przede wszystkim nasza rozwaga może nas uchronić przed oszustami.
Oszustwa z fałszywymi czekami – kluczowe aspekty i podsumowanie
Oszustwa związane z fałszywymi czekami, mimo niewielkiej popularności czeków w codziennym obrocie w Polsce, stanowią realne zagrożenie, wykorzystujące najczęściej element zaskoczenia i brak powszechnej wiedzy na temat tego instrumentu płatniczego. Działania przestępców koncentrują się na dwóch głównych mechanizmach: wyłudzaniu danych do bankowości elektronicznej pod pretekstem problemów z rzekomą płatnością czekiem oraz próbach wprowadzania do obrotu fizycznych, podrobionych dokumentów czekowych, często zagranicznych i trudnych do szybkiej weryfikacji.
Kluczowym elementem ochrony przed tego typu nadużyciami jest świadomość, że czeki nie są standardowym środkiem płatniczym w transakcjach konsumenckich na polskim rynku. Wszelkie nieoczekiwane komunikaty, prośby czy propozycje transakcji z użyciem czeków, zwłaszcza pochodzące od nieznanych osób lub podmiotów, powinny być traktowane z najwyższą ostrożnością i weryfikowane bezpośrednio u źródła (np. w banku, w instytucji, która rzekomo wystawiła komunikat) poprzez oficjalne kanały kontaktu. Instytucje finansowe odgrywają rolę w ostrzeganiu klientów i implementowaniu zabezpieczeń, jednak ostateczna ochrona w dużej mierze zależy od rozwagi i sceptycyzmu samych użytkowników. W przypadku podejrzenia padnięcia ofiarą oszustwa z fałszywymi czekami, niezbędne jest niezwłoczne powiadomienie swojego banku, a także zgłoszenie sprawy organom ścigania oraz do jednostek takich jak CERT Polska.
Komentarze