Indywidualne konto emerytalne - gromadzenie środków na przyszłość

Indywidualne Konto Emerytalne - co to jest?

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) to rodzaj konta oszczędnościowego lub inwestycyjnego, które służy do gromadzenia środków na cele emerytalne. IKE umożliwia jednostkom gromadzenie kapitału, który ma być wykorzystywany na przyszłą emeryturę, co ma na celu zabezpieczenie ich finansowej przyszłości po przejściu na emeryturę. Choć nazwa może wskazywać inaczej, Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) to nie zawsze konto bankowe. Ogólnie traktuje się je jako rodzaj ubezpieczenia społecznego, zaliczanego do polskiego systemu emerytalnego. Historia IKE rozpoczęła się w 1997 r., kiedy to zapowiadano jego wprowadzenie wraz w wejściem w życie pracowniczych programów emerytalnych. Co ciekawe, struktura i zasada działania Indywidualnego Konta Emerytalnego była mocno wzorowana na amerykańskim systemie IRA (Individual Retirement Account). Za polskie IKE odpowiada Krzysztof Patera - ekonomista oraz ekspert w dziedzinie polityki społecznej. Dzięki niemu ustawa dotycząca tego ubezpieczenia weszła w życie 1 września 2004 roku. Od 1 stycznia 2012 r. funkcjonuje pod tytułem Ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego¹. Indywidualne Konto Emerytalne działa na zasadzie odkładania środków, które zostaną wykorzystane jako dodatkowy kapitał. Co ważne, w ramach IKE można go gromadzić na kilka sposobów, np. za pośrednictwem ubezpieczeń kapitałowych, funduszy inwestycyjnych czy kupno i sprzedaż akcji na giełdzie papierów wartościowych, a nawet lokat i zwykłych rachunków oszczędnościowych. Indywidualne Konto Emerytalne jest jednak obarczone ustalanym corocznie limitem wpłat na podstawie “Obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne”. W 2020 roku maksymalnie można wpłacić 15 681 zł². Co więcej, korzystający z IKE nie muszą opłacać podatku od dochodów kapitałowych (podatek Belki - 19 proc.) z tytułu oszczędzania w ten sposób. Aby otrzymać ulgę podatkową trzeba mieć minimum 60 lat lub 55 lat z uprawnieniami emerytalnymi - w drugim przypadku należało dokonać jakiejkolwiek wpłaty w 5 ubiegłych latach. Z IKE związane jest także pojęcie stopy zwrotu, które funkcjonuje jako wyznacznik rentowności danej inwestycji. Im jest ona wyższa, tym lepiej. Stopa zwrotu prezentowana jest w wartościach procentowych. Na stronach instytucji finansowych można łatwo sprawdzić ich wysokość poprzez kalkulatory stóp zwrotu.

Jakie wymagania trzeba spełnić, aby założyć indywidualne konto emerytalne?

Aby założyć indywidualne konto emerytalne trzeba spełnić następujące wymagania:

• Osoba musi ukończyć co najmniej 16 lat, aby móc otworzyć IKE.
• Osoba zakładająca IKE musi być zobowiązana do płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych w Polsce. Oznacza to, że musi posiadać nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce.
• Od dnia wejścia w życie odpowiednich przepisów, osoba może otworzyć IKE, niezależnie od jej miejsca zamieszkania. Może to dotyczyć obywateli polskich, obywateli innych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) lub innych państw, które są stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG).
Osoby w wieku 16-18 lat mogą dokonywać wpłat na IKE tylko w roku kalendarzowym, w którym otrzymują dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.

Oszczędzać przez IKE mogą osoby fizyczne i nie tylko te starsze - minimalna granica wieku w tym przypadku to 16 lat. Należy jednak pamiętać, że beneficjenci w wieku od 16 do 18 lat mogą wpłacać jedynie środki uzyskane z tytułu umowy o pracę. Z drugiej strony istnieje możliwość transferu środków z jednego konta IKE na rachunek osoby małoletniej, np. w przypadku śmierci członka rodziny, który był jego posiadaczem. Warto pamiętać, że tylko jedna osoba może korzystać z jednego Indywidualnego Konta Emerytalnego na raz - współdzielenie go np. przez małżeństwa jest niemożliwe. Z drugiej strony widoczne są tutaj pewne ustępstwa. Przede wszystkim nie trzeba być uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego, a z IKE skorzystają także osoby bezrobotne czy posiadające dochód z dowolnego legalnego źródła. Nie ma obowiązku przedstawiania informacji o dochodach, podobnie jak w pożyczkach bez zaświadczeń Trzeba zaznaczyć, że w określonych przypadkach mogą zostać naliczone opłaty od składek lub wcześniejszych wypłat, a także prowizje od poszczególnych działań instytucji finansowych (np. od zleceń związanych z obligacjami Skarbu Państwa) - szczegółowe zasady określa ostatecznie instytucja uprawniona do proponowania Indywidualnego Konta Emerytalnego.

Gdzie można założyć Indywidualne Konto Emerytalne?

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) można założyć w różnych instytucjach finansowych, w tym:

• Funduszach inwestycyjnych (otwarte fundusze inwestycyjne i specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte).
• Podmiotach prowadzących działalność maklerską, takich jak domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską.
• Zakładach ubezpieczeń na życie, które oferują ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe.
• Bankach, które oferują rachunki oszczędnościowe w ramach IKE.
• Dobrowolnych funduszach emerytalnych od dnia 1 stycznia 2012 roku.

Choć prawo do otwierania swoim klientom IKE mają różne instytucje finansowe np. domy maklerskie czy towarzystwa inwestycyjne, to najpopularniejszym “dostawcą” takiego produktu są banki, które w dodatku często współpracują z wcześniej wspomnianymi podmiotami. Indywidualne Konto Emerytalne może być np. lokatą, rachunkiem oszczędnościowym, ubezpieczeniem, funduszem inwestycyjnym (zwykle otwartym). Oferty banków nierzadko różnią się między sobą, np. w instytucji X IKE będzie funduszem inwestycyjnym, a w instytucji Y lokatą. Warto także wspomnieć, że zazwyczaj lokaty czy konta oszczędnościowe działające w ramach Indywidualnego Konta Emerytalnego mają często lepsze oprocentowanie w porównaniu do standardowych produktów tego typu. Zainteresowani założeniem IKE mogą wybrać spośród rozwiązań proponowanych przez następujące banki:

• Nest Bank,
• ING Bank Śląski,
• Santander Bank Polska,
• Citibank - fundusze inwestycyjne,
• BOŚ Bank ,
• Bank Pekao S.A.,
• Getin Bank,
• Alior Bank,
• Bank Millennium,
• BNP Paribas,
• PKO BP,

Co ciekawe, znaczna większość instytucji widocznych powyżej proponuje Indywidualne Konto Emerytalne w formie funduszy inwestycyjnych różnego rodzaju, np. obligacji. Jeszcze inne posiadają własne domy maklerskie, m.in. Citibank czy Bank Millennium, które oferują inwestowanie na GPW. Więcej informacji o powyższych instytucjach finansowych znajdziesz w porównywarce finansowej Ofin (zakładka Banki).

Jak założyć indywidualne konto emerytalne

Aby założyć indywidulane konto emerytalne należy podpisać umowę z wybraną instytucją. Otwarcie Indywidualnego Konta Emerytalnego nie różni się znacznie od np. otwarcia konta w banku, jednak nie da się tutaj uniknąć nieco większej liczby dokumentów do wypełnienia. Wnioskować o IKE można na stronach internetowych banków, gdzie wystarczy wypełnić prosty formularz elektroniczny poprzez wpisanie numeru PESEL, numeru rachunku bankowego i danych osób uprawnionych do dziedziczenia gromadzonych funduszy. Trzeba będzie też wypełnić oświadczenie w zależności od sytuacji:

• o tym, że wnioskodawca nie posiada aktualnie IKE i nie dokonał wcześniej przelewu z niego do pracowniczego programu emerytalnego - w przypadku zakładania konta po raz pierwszy,
• o tym, że wnioskodawca nie dokonywał nigdy wcześniej wypłat z IKE - jeśli ma więcej niż 55 lat,
• o tym, że posiada konto IKE i chce dokonać wypłaty transferowej na nowe konto - jeśli już wcześniej IKE zostało założone w innej instytucji; konieczne będzie podanie danych tej firmy - zostanie także sprawdzona historia wpłat,

Następnie wypełnione dokumenty są wysyłane drogą elektroniczną do przedstawiciela banku, który sporządza umowę - zostanie ona wysłana pocztą w dwóch egzemplarzach, które należy podpisać i odesłać je w kopercie zwrotnej na podany adres. Później pracownik instytucji składa podpis na każdym egzemplarzu umowy i jeden z nich trafia do wnioskodawcy, wraz z potrzebnymi informacjami oraz danymi do logowania w systemie bankowości elektronicznej. Całość można sprowadzić do kilku prostych kroków:

1. Wypełnij formularz elektroniczny i odpowiednie oświadczenie.
2. Wyślij dokumenty.
3. Odbierz dwa egzemplarze umowy i je podpisz.
4. Odeślij podpisane umowy w kopercie zwrotnej pod wskazany adres.
5. Odbierz umowę podpisaną przez pracownika banku wraz z dodatkową dokumentacją.
6. Zaloguj się do systemu bankowości elektronicznej (dane logowania będą w wysłanych dokumentach.

Od tej pory można zacząć odkładać oszczędności na przyszłość. Warto przed podpisaniem dokumentów dokładnie przeczytać umowę, która uwzględni ewentualne opłaty np. minimalną kwotę wpłaty lub zasady naliczania odsetek czy prowizji.

Indywidualne Konto Emerytalne - wypłata pieniędzy

Wypłata pieniędzy z Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) zależy od wieku i decyzji oszczędzającego lub jego spadkobierców w przypadku śmierci oszczędzającego. Oto główne zasady wypłaty środków z IKE:

• Osoby, które nabędą uprawnienia emerytalne po ukończeniu 60 lat, mogą dokonać wypłaty zgromadzonych środków po osiągnięciu tego wieku.
• Osoby, które nabędą uprawnienia emerytalne przed ukończeniem 60 lat, mogą dokonać wypłaty, jeśli ukończą 55 lat.
• Osoba musi dokonywać wpłat na IKE przez co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych, aby skorzystać z ulgi podatkowej.
• Jeśli osoba chce dokonać wcześniejszej wypłaty, musi wpłacać przez ponad połowę wartości wpłat na IKE przez co najmniej 5 lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę.
• Jeśli oszczędzający zmarł, środki zgromadzone na IKE mogą być wypłacone osobie wskazanej przez oszczędzającego lub jego spadkobiercom. Osoba uprawniona może wybrać, czy chce wypłatę jednorazową lub w ratach. Wypłata jednorazowa lub pierwsza rata powinna być dokonana w ciągu 14 dni od złożenia wniosku o wypłatę, chyba że osoba uprawniona wyrazi życzenie terminu późniejszego.
• Wypłata środków z IKE podlega opodatkowaniu podatkiem od dochodów kapitałowych w wysokości 19%.
• Środki zgromadzone na IKE są zwolnione z podatku od spadków i darowizn w przypadku wypłaty po śmierci oszczędzającego.

Osoba korzystająca z IKE może wypłacić zgromadzone środki w wybranym przez siebie momencie. Oszczędzający decyduje także o formie wypłacania pieniędzy - ratalnie lub jednorazowo w całości. Aby uzyskać zbudowany kapitał, wystarczy złożyć wniosek w danej instytucji finansowej. Przedtem trzeba także podać danej instytucji finansowej, której usługi wybrano, o urzędzie skarbowym właściwym dla beneficjenta, a jeśli ma on mniej niż 60 lat, pozytywną decyzję organu rentowego dotyczącą prawa do emerytury. Należy przy tym pamiętać, że przy po dokonaniu wypłaty nie ma możliwości ponownego założenia Indywidualnego Konta Emerytalnego.

---

1. Dz.U. z 2011 r. nr 75, poz. 398
2. Monitor Polski z dn. 6 listopada 2019 r. poz. 1055.