Świadczenie - co to takiego?
Świadczenia to jedna z form wsparcia społecznego oferowana przez państwo. Może to być np. wsparcie dla bezrobotnych w postaci zasiłku lub po prostu emerytury dla osób, które zakończyły już swoją aktywność zawodową osiągając odpowiedni wiek. Aby uzyskać prawo do danego świadczenia najczęściej trzeba spełnić określone kryteria. Otrzymywane w ramach świadczeń wsparcie najczęściej jest bezzwrotne.
Historia świadczeń społecznych w Polsce
Początki świadczeń społecznych w Polsce sięgają czasów odzyskania niepodległości w 1918 r. W budowanym na nowo kraju postawiono na system ubezpieczeń społecznych. Wtedy zaczęły pojawiać się pierwsze świadczenia i zasiłki. Sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) powstał już w 1934 r. i choć wiele się od tego czasu zmieniło, to instytucja ta istnieje do dziś.
Zmian w systemie świadczeń społecznych przez lata dokonywano wielokrotnie. Te najbardziej istotne miały miejsce po drugiej wojnie światowej oraz na przełomie XX i XXI w., po obaleniu komunizmu.
Rodzaje świadczeń w Polsce
Obecnie w Polsce funkcjonują świadczenia różnego typu. Możliwość ich otrzymania zależy od indywidualnej sytuacji potencjalnego świadczeniobiorcy. Przykładowo, zasiłek dla bezrobotnych przysługiwać będzie osobom niezatrudnionym. Rodzajami świadczeń mogą być np.:
- świadczenia rodzinne,
- świadczenia z tytułu bezrobocia,
- świadczenia chorobowe i macierzyńskie,
- świadczenia z ZUS.
Świadczenia rodzinne
Świadczenia rodzinne z założenia mają być wsparciem dla rodziców wychowujących dzieci. Przyznawane jest na stały okres zasiłkowy i wypłacane każdego miesiąca. Aby móc skorzystać z zasiłku rodzinnego, należy spełnić kryterium dochodowe, wynoszące obecnie 674 zł miesięcznie na członka rodziny.
Świadczenia z tytułu bezrobocia
Podstawowym świadczeniem z tytułu bezrobocia jest zasiłek dla bezrobotnych. Przysługuje on osobom niepracującym, ale zarejestrowanym jako bezrobotni. Co ważne, by otrzymać zasiłek nie można wykonywać pracy również na podstawie umowy zlecenia, o dzieło oraz na samozatrudnieniu. Prawo do zasiłku przysługuje, jeśli dana osoba przepracowała co najmniej 365 dni w ciągu ostatnich 18 miesięcy przed uzyskaniem statusu bezrobotnej.
Zasiłek dla bezrobotnych przyznawany jest na pół roku lub na rok - w zależności od tego, czy spełni się określone kryteria, jak np. ukończenie 50. roku życia czy posiadanie dziecka w wieku do 15 lat. Obecnie pełna kwota zasiłku wynosi 1491,90 zł w ciągu trzech pierwszych miesięcy jego pobierania, a następnie 1171,60 zł.
Zasiłki chorobowe i macierzyńskie
Zasiłek chorobowy przysługuje osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, w momencie, kiedy staną się one niezdolne do pracy z przyczyn zdrowotnych. Przez pierwsze 33 dni choroby pracodawca jest zobowiązany do wypłacania wynagrodzenia takiemu pracownikowi. Po tym czasie zasiłek finansowany jest ze środków ZUS. W przypadku osób po 50. roku życia czas ten skraca się do 14 dni.
Zasiłek macierzyński to natomiast świadczenie przysługujące w związku z przerwą od pracy spowodowaną narodzinami dziecka. Co ważne, nie tylko matka może pobierać zasiłek macierzyński - w określonych sytuacjach może to być także ojciec dziecka. Wysokość świadczenia wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okresy urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego oraz 70 proc. za okres urlopu rodzicielskiego. Samą podstawę wymiaru zasiłku wylicza się na podstawie dotychczasowego wynagrodzenia za pracę.
Świadczenia z ZUS
Podstawowymi świadczeniami z ZUS są emerytury oraz renty. Te pierwsze przysługują osobom, które ukończyły wiek emerytalny. Wysokość emerytury zależy od wielu czynników, m.in. kwoty zwaloryzowanych składek. Świadczenie wypłacane jest co miesiąc i przysługuje dożywotnio.
Renta z kolei jest świadczeniem przyznawanym na stałe lub na określony czas. Rentę mogą otrzymać osoby niezdolne do pracy oraz takie, które otrzymują prawo do renty po śmierci bliskiej osoby.
Kto może ubiegać się o świadczenia?
Co do zasady, o dane świadczenie ubiegać się może każdy, kto spełnia kryteria wymagane do jego otrzymania. W ten sposób spełnia ono niejako swoją funkcję wsparcia społecznego, trafiając tam, gdzie jest to potrzebne. Przed rozpoczęciem starań o świadczenie warto więc w pierwszej kolejności sprawdzić, czy spełnia się jego warunki i czy ewentualne złożenie wniosku może zakończyć się pomyślnie.
Kryteria dochodowe oraz warunki przyznawania poszczególnych świadczeń
Nie każde świadczenie wymaga spełnienia kryteriów dochodowych. Są jednak takie, dla których jest to podstawa. Przykładowo, przy świadczeniach rodzinnych nie można przekroczyć progu miesięcznych dochodów na osobę w rodzinie wynoszącego 674 zł. Inne świadczenia wymagają natomiast spełnienia konkretnych warunków. By przejść na emeryturę, trzeba osiągnąć wiek emerytalny. Do pobierania zasiłku macierzyńskiego i chorobowego trzeba mieć aktywne ubezpieczenie, a w przypadku zasiłku dla bezrobotnych - być zarejestrowanym w urzędzie pracy i przepracować co najmniej rok w ciągu ostatnich 18 miesięcy.
Dokumenty potrzebne do ubiegania się o świadczenia
Dokumenty potrzebne do ubiegania się o świadczenie są zależne od rodzaju świadczenia. Najbardziej oczywistym dokumentem jest dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający naszą tożsamość. Konkretne świadczenia mają jednak swoje potrzeby. I tak, w przypadku zasiłku macierzyńskiego potrzeba odpisu skróconego aktu urodzenia dziecka lub - jeśli wniosek składa się przed jego narodzinami - zaświadczenia lekarskiego o przewidywanej dacie porodu.
Osoby ubiegające się o zasiłek dla bezrobotnych muszą być zarejestrowane w urzędzie pracy, a do tego potrzebują świadectw pracy czy nawet dyplomów ukończenia szkoły czy kursów. Z kolei do zasiłku chorobowego niezbędne jest zwolnienie lekarskie. To na jego podstawie wypłacane będzie świadczenie.
Przebieg procesu ubiegania się o świadczenia
Proces ubiegania się o świadczenie przebiega następująco:
- Upewnij się, że spełniasz kryteria do otrzymania danego świadczenia,
- Skompletuj wszystkie niezbędne do złożenia wniosku dokumenty,
- Złóż wniosek. Zadbaj o jego poprawne wypełnienie,
- Poczekaj na decyzję. Jeśli wszystkie powyższe kroki zostały wykonane, wniosek powinien zostać rozpatrzony pozytywnie i uzyskasz świadczenie.
Gdzie należy składać wnioski o świadczenia?
Wnioski o świadczenia i zasiłki najczęściej składa się w urzędach lub siedzibach instytucji odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji w danej sprawie, np. ZUS. Coraz częściej możliwe jest składanie wniosków przez internet, co może nieco ułatwiać cały proces.
Jak długo trwa proces rozpatrywania wniosku?
Termin rozpatrzenia wniosku zależy przede wszystkim od tego, jaki rodzaj świadczenia nas interesuje. W większości przypadków urzędy mają na to 30 dni. Tak jest choćby w przypadku zasiłków dla bezrobotnych i zasiłków macierzyńskich. Są jednak sytuacje, kiedy decyzja potrzebna jest szybciej. I tak, w przypadku zasiłku chorobowego wniosek zostanie rozpatrzony do 7 dni.
Na jaki okres przyznawane są świadczenia?
Okres przyznania świadczeń również zależny jest od rodzaju świadczenia. Przykładowo, zasiłki rodzinny i opiekuńczy mają ustalone roczne okresy zasiłkowe. Zasiłek macierzyński jest z kolei uzależniony od liczby urodzonych dzieci (podczas jednego porodu). Przy jednym dziecku zasiłek wypłacany jest przez 20 tygodni. Przy dwóch jest to 31 tygodni, przy trzech - 33, przy czterech - 35, a powyżej - 37. Niektóre świadczenia nie są przyznawane na określony czas. Dobrym przykładem jest emerytura, którą otrzymuje się dożywotnio.
Czy świadczenie może zostać odrzucone?
Tak. Składając wniosek trzeba liczyć się z tym, że zostanie on odrzucony. Wtedy warto dowiedzieć się, jakie były tego powody. Jeśli okaże się, że za decyzją stały błędy formalne we wniosku, to niewykluczone, że ostatecznie jednak uda się otrzymać dane świadczenie. Gorzej jeśli przyczyną odrzucenia było niespełnianie kryteriów. Wtedy szanse są raczej niewielkie.
Przy składaniu wniosków warto zwrócić uwagę na terminy. W niektórych przypadkach nabory prowadzone są w sposób ciągły i nie ma wielkiego znaczenia, kiedy dokładnie dokumenty wpłyną do odpowiedniej instytucji. Są jednak świadczenia, przy których wnioski mogą być złożone tylko w określonym czasie, a niezmieszczenie się w terminie poskutkuje rozpatrzeniem wniosku na naszą niekorzyść.
Podsumowanie najważniejszych informacji na temat świadczeń w Polsce
Świadczenia są formą wsparcia społecznego. To dobra forma zabezpieczenia finansowego w przypadku choroby, utraty pracy czy narodzin dziecka. Świadczenia przyznawane są w różnej wysokości, często zależą od naszych zarobków i obejmują osoby ubezpieczone. Przed złożeniem wniosku o dane świadczenie, warto upewnić się, że spełniamy niezbędne do jego uzyskania kryteria.